Dieta SIBO – co warto wiedzieć o dozwolonych i zakazanych produktach?

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to stan, w którym w jelicie cienkim dochodzi do nadmiernego namnażania bakterii, które naturalnie powinny znajdować się głównie w jelicie grubym. Ten pozornie nieznany problem dotyka coraz większej liczby osób, wywołując uporczywe objawy trawienne, takie jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunki lub zaparcia, a także niespecyficzne dolegliwości jak chroniczne zmęczenie czy problemy z koncentracją.

Diagnoza SIBO często jest wyzwaniem zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy, ponieważ objawy mogą przypominać zespół jelita drażliwego czy inne zaburzenia trawienne. Kluczową rolę w leczeniu tego schorzenia odgrywa odpowiednio dobrana dieta, which może znacząco zmniejszyć objawy i wspomóc proces zdrowienia.

Dieta przy SIBO to nie tylko lista produktów dozwolonych i zakazanych – to kompleksowe podejście, które wymaga zrozumienia mechanizmów działania bakterii jelitowych i ich reakcji na różne rodzaje pokarmów. Głównym celem jest ograniczenie pożywienia dla nadmiernie namnożonych bakterii, co pozwala na stopniowe przywracanie równowagi w mikrobiomie jelitowym.

Wprowadzenie do diety SIBO

Dieta SIBO (z ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to zestaw zaleceń żywieniowych dla osób z zespołem przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Najczęściej podstawą postępowania dietetycznego jest dieta low FODMAP, czyli ograniczająca fermentujące węglowodany, które mogą nasilać objawy SIBO. Główną zasadą tej diety jest eliminacja produktów bogatych w FODMAP (m.in. laktoza, fruktoza, sorbitol), które pod wpływem nadmiaru bakterii w jelicie cienkim prowadzą do wzdęć, bólu brzucha i biegunek. Optymalna dieta SIBO powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb i tolerancji danego pacjenta oraz prowadzona pod opieką dietetyka.

Przyczyny i objawy SIBO

SIBO jest spowodowane nadmiernym rozrostem bakterii w jelicie cienkim, prowadzącym do fermentacji niestrawionych resztek pokarmowych. Najczęstsze objawy to:

wzdęcia,
nadmierne oddawanie gazów,
bóle i kurcze brzucha,
biegunki lub naprzemienne biegunki i zaparcia,
uczucie ciężkości i pełności po posiłkach,
zaburzenia wchłaniania składników odżywczych (np. niedobory witamin i minerałów).

Ze względu na podobieństwo objawów do innych chorób przewodu pokarmowego, pełna diagnostyka i konsultacja z gastroenterologiem są niezbędne.

Dieta low FODMAP

Dieta FODMAP polega na eliminacji z jadłospisu produktów bogatych w fermentujące oligo-, di-, mono- i poliolocukry. Ich obecność w diecie sprzyja nadmiernej fermentacji prowadzonej przez bakterie, co wywołuje dolegliwości. Dieta ta składa się z trzech etapów: eliminacji, reintrodukcji i personalizacji.

Do produktów o niskiej zawartości FODMAP zaliczamy m.in.:

większość mięs, ryby i jajka,
niektóre warzywa (np. sałata, ogórek, pomidory, papryka),
wybrane owoce (banany, borówki, kiwi, pomarańcze),
ryż, komosa ryżowa, płatki owsiane gluten free.

Dieta low FODMAP powinna być prowadzona przez dietetyka, aby uniknąć niedoborów.

Inne rodzaje diety w SIBO

Dieta GAPS: opiera się na eliminacji produktów bogatych w skrobię i cukry proste, skupiając się na produktach łatwo trawionych. Może być stosowana wyłącznie w kontroli objawów, pod nadzorem specjalisty.
Dieta SCD: polega na ograniczeniu węglowodanów złożonych i disacharydów, dozwolone są głównie monosacharydy. Dieta ta może pomagać w ograniczeniu fermentacji w jelicie.
Dieta eliminacyjna: polega na wykluczaniu konkretnych produktów, które pacjent źle toleruje.

W każdym przypadku dieta powinna być personalizowana pod opieką dietetyka.

Produkty dozwolone (niska zawartość FODMAP) – lista

Warzywa

sałata
ogórek
pomidor
marchew
cukinia
dynia
szpinak

Owoce

banan (zielony)
kiwi
truskawki
borówki
pomarańcze

Białko

mięso (drobiowe, wołowe)
ryby
jajka

Tłuszcze

oliwa z oliwek
masło klarowane
olej kokosowy

Produkty zbożowe

ryż
płatki owsiane (bezglutenowe)
kasza jaglana

Orzechy/nasiona

orzechy włoskie
nasiona chia
pestki dyni

Dostarczają witamin, minerałów i białka, przy niskim ryzyku wywołania objawów.

Czego unikać w diecie SIBO (wysoka zawartość FODMAP)

Nabiał:

mleko
jogurty i sery mleczne zawierające laktozę

Warzywa:

cebula
czosnek
por
brokuły
kalafior
groch

Owoce:

jabłka
gruszki
czereśnie
arbuz

Zboża:

chleb pszenny
makarony pszenne
żyto

Słodycze:

batoniki
ciasteczka
produkty z syropem fruktozowym

Napoje:

soki zagęszczane
napoje gazowane
piwo

Unikaj produktów, które mogą powodować fermentację i nasilać objawy SIBO.

Jak unikać objawów SIBO?

Aby złagodzić objawy, kluczowe jest restrykcyjne przestrzeganie diety o niskiej zawartości FODMAP, eliminacja produktów wysokofermentowanych i prowadzenie diety pod opieką dietetyka, aby uniknąć niedoborów. Należy spożywać regularne, niewielkie posiłki, prowadzić zdrowy styl życia (odpowiednia ilość snu i ruchu) oraz unikać używek (alkohol, nadmiar kawy). Wspomagająco można stosować probiotyki o potwierdzonej skuteczności, ale wyłącznie pod kontrolą lekarza.

Aktywność fizyczna w SIBO

Regularny ruch, taki jak spacery, joga, ćwiczenia relaksacyjne, może wspomóc perystaltykę jelit i przyczynić się do redukcji objawów SIBO. Aktywność fizyczna poprawia także ogólne samopoczucie i jest nieocenionym elementem zdrowego stylu życia, również u osób z problemami gastrycznymi. Trening powinien być dopasowany do możliwości i samopoczucia pacjenta oraz konsultowany z lekarzem przy zaostrzeniu objawów.

Jadłospis w SIBO

Przykładowy dzień:

Śniadanie: owsianka z płatków bezglutenowych z borówkami i nasionami chia
II śniadanie: omlet z szynką drobiową i szpinakiem
Obiad: grillowana pierś kurczaka z duszonymi warzywami (cukinia, marchew, dynia), ryż
Podwieczorek: jogurt kokosowy z bananem (zielony banan)
Kolacja: sałatka z jajkiem, pomidorem i oliwą z oliwek

Zawsze warto indywidualnie komponować jadłospis z uwzględnieniem osobistych tolerancji pokarmowych.

Najczęściej zadawane pytania

Czy dieta SIBO jest dietą na całe życie?

Nie, dieta SIBO (najczęściej low FODMAP) jest dietą czasową. Po okresie eliminacji wprowadza się stopniowo produkty zawierające FODMAP i obserwuje reakcję organizmu, docelowo dążąc do jak największej różnorodności.

Czy w SIBO można jeść nabiał?

W diecie SIBO unika się mleka i produktów mlecznych zawierających laktozę. Dozwolone są twarde sery dojrzewające i produkty bezlaktozowe, o ile są dobrze tolerowane.

Jak długo stosować dietę low FODMAP przy SIBO?

Faza eliminacyjna trwa zwykle 2–6 tygodni, po czym pod okiem dietetyka należy stopniowo rozszerzać dietę, wprowadzając pojedyncze produkty z grupy FODMAP.

Czy można stosować probiotyki przy SIBO?

Tak, ale dobór szczepów i dawkowanie należy skonsultować z lekarzem lub dietetykiem. Nie każdy probiotyk będzie skuteczny lub dobrze tolerowany przy SIBO.

Czy dieta SCD/GAPS jest lepsza niż low FODMAP?

Nie ma jednoznacznych dowodów naukowych, że dieta SCD lub dieta GAPS jest skuteczniejsza od low FODMAP, choć część osób obserwuje poprawę po wykluczeniu niektórych produktów. Zawsze warto konsultować wybór diety ze specjalistą.

Jakie suplementy mogą wspierać leczenie SIBO?

Czasem niezbędna jest suplementacja witamin (np. B12, kwasu foliowego) i minerałów (np. żelaza) – decyzję o suplementacji powinien podjąć specjalista na podstawie badań.

Podsumowanie

Dieta SIBO opiera się na eliminacji fermentujących węglowodanów (głównie dieta low FODMAP), co pozwala zredukować objawy i poprawić komfort życia osób z przerostem bakteryjnym jelita cienkiego. Kluczowe jest indywidualne podejście, stopniowe rozszerzanie jadłospisu i prowadzenie diety pod opieką dietetyka. Oprócz zmian nawyków żywieniowych warto zadbać o aktywność fizyczną i ogólny zdrowy styl życia. Rozpoznanie i skuteczne leczenie SIBO wymagają współpracy z lekarzem i dietetykiem, a ścisłe przestrzeganie zasad diety przynosi najlepsze efekty.

Bibliografia

Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej – Dieta low FODMAP w SIBO
Gastroenterologia Praktyczna – Postępowanie dietetyczne w SIBO
Medonet – SIBO: objawy, diagnostyka, leczenie, dieta
Cleveland Clinic – SIBO: Symptoms, Treatment, Diet, Diagnosis
Monash University – Low FODMAP Diet
Healthline – SIBO Diet: What to Eat & What to Avoid
Mayo Clinic – SIBO: What Is It and What to Do About It
British Dietetic Association – SIBO and the low-FODMAP diet
WebMD – SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth)

Foodango.pl – Twój przewodnik po dietach, zdrowiu jelit i najlepszych cateringach dietetycznych!